تقسیمات کشوری

ویرایشگر متن

نگاهی به تغییرات تقسیمات سیاسی و وجه تسمیه

 

این شهرستان تا خرداد سال 1390 با نام تخت جلگه شناخته می شد. در این سال با توجه به وجود بهترین و بزرگترین و قدیمی ترین معدن فیرزوه ایران در این منطقه و در پی درخواست های عمومی و تصویب شورای شهرستان و استان و تایید وزارت کشور و هیئت دولت نام آن به فیروزه تغییر یافت. مرکز شهرستان نیز تا سال 1380 بزغان نامیده می شد،که در این سال به فیروزه تغییر نام پیدا کرد. آن زمان شهر فیروزه مرکز بخش تحت جلگه شهرستان نیشابور بود. ( این شهر از الحاق سه روستای بزغان ، مهدی آباد و دهنو خلج در سال 1374 تاسیس گردید.)

 

اگر چه در مورد علت نامگذاری این شهرستان به تحت جلگه (تخت جلگه)منبع اطلاعاتی خاصی وجود ندارد، اما نگارنده بر اساس تاریخچه تقسیمات سیاسی منطقه، وجه تسمیه آن را به شرح ذیل ارایه کرده است .

 

در سال 1285 هجری شمسی، خراسان بعنوان یکی از ایالات چهارگانه ایران شناخته شد و نیشابور بعنوان یکی از ولایات ( شهرستان های) هجده گانه این ایالت قرار گرفت و خود شامل 12 بلوک( دهستان) بود که یکی از آنها بلوکی بنام تحت جلگه ماروس بوده است. این بلوک در سال 1316 با اجرای تقسیمات سیاسی نوین یکی از دهستان های بخش حومه و فدیشه شهرستان نیشابور گردید و در سال 1339 مرکز این دهستان(بزغان) با توجه به موقعیت مناسب ارتباطی به مرکز بخش تبدیل گردید و بخشداری از روستای فدیشه به بزغان انتقال یافت و نام بخش هم به تحت جلگه تغییر یافت و دهستان های عشق آباد، تحت جلگه و طاغنکوه تشکیل دهنده بخش تحت جلگه شدند و تا سال 1366 این تقسیمات بدون تغییر باقی ماند.

 

در حالی که در پرونده تشکیل دهستان تحت جلگه که در دفتر تقسیمات کشوری استانداری خراسان رضوی موجود است ، نام دهستان به صورت تحت جلگه آمده اما در زمان ارسال نام دهستان ها به وزارت کشور و فقط با یک اشتباه تایپی و نوشتاری این نام را به صورت تخت جلگه نوشتند که تا کنون این اشتباه وجود دارد و اصلاح نگردیده است. ( حتی زمان ارتقا به شهرستان نام شهرستان از سوی وزارت کشور تخت جلگه اعلام شد.)

 

در سال 1366 با تغییراتی در تقسیمات سیاسی و ایجاد دهستان غزالی در قسمتی از دهستان عشق آباد و جدایی این دو دهستان از بخش تحت جلگه، بخش میان جلگه در جنوب شهرستان نیشابور ایجاد شد. در بخش تحت جلگه نیز تغییراتی صورت گرفت و قسمتی از بخش سرولایت با نام دهستان فیروزه از آن جدا شد و جزیی از بخش تحت جلگه گردید.

 

در سال 1382 نیز در حالی که بخش تحت جلگه دارای سه دهستان بود، بیشتر روستاهای دهستان بینالود از بخش سرولایت نیز جدا شده و به بخش تحت جلگه پیوستند. روستاهای باقی مانده این دهستان، دهستان برزنون را تشکیل داده و در بخش سرولایت باقی ماندند.

 

با این تغییرات بخش تحت جلگه شامل چهار دهستان به شرح شد:

 

1- تحت جلگه به مرکزیت شهر فیروزه و 35 پارچه آبادی و حدود 427 کیلومتر مربع وسعت .

 

2- طاغنکوه به مرکزیت روستای همت آباد شهرکهنه و 41 پارچه آبادی و 1004 کیلومتر مربع وسعت

 

3- فیروزه به مرکزیت روستای قالیباف سفلی و 27 پارچه آبادی و 470 کیلومتر مربع وسعت.

 

4- بینالود به مرکزیت روستای کلاته محمد جان و 35 پارچه آبادی و حدود 600 کیلومتر مربع وسعت.

 

با ایجاد تغییرات جدید و با توجه به شرایط مناسب منطقه تحت جلگه، مطالعات برای تبدیل این بخش به شهرستان از سال 1382شروع شد.

 

ابتدا در تاریخ 3/11/1383 با تأیید مقام محترم ریاست جمهوری بخش طاغنکوه به مرکزیت روستای همت‌آباد از ترکیب دهستان های طاغنکوه شمالی (به مرکزیت روستای همت آباد شهر کهنه) و طاغنکوه جنوبی (به مرکزیت روستای گرماب بزرگ) در تابعیت شهرستان نیشابور ایجاد و تأسیس می‌گردد.در این تغییر نیز سه روستای ابراهیم آباد ، امان آباد و دولت آباد از طاغنکوه جدا شده و به بخش تحت جلگه پیوستند.

 

سپس در تاریخ 20/9 /1386 و با تأییـد مقـام محترم ریاست جمهوری و انجام برخی تغییرات و اصلاحات ،شهرستان تخت جلگه به مرکزیت شهر فیروزه از ترکیب بخش های زیر در تابعیت استان خراسان رضوی ایجاد می‌گردد.

 

بخش مرکزی به مرکزیت شهر فیروزه شامل دهستان های تحت جلگه و فیروزه و بخش طاغنکوه. در تاریخ 1387/12/28 فرمانداری شهرستان افتتاح گردید و مصوبه دولت به اجرا درآمد.

 

با ایجاد شهرستان تحت جلگه روستای بار به شهر ارتقا یافت و همراه روستاهای خانلق ، درخت جوز ، اریه، چهار باغ ، دامنجان و طاغان از دهستان فیروزه جدا شده و به دهستان مازول از بخش مرکزی نیشابور پیوستند. همچنین دهستان بینالود به طور کامل از تحت جلگه جدا شده و به بخش مرکزی نیشابور الحاق شد.

 

در پی انجام آخرین تغییرات تقسیمات سیاسی در شهرستان تحت جلگه در تاریخ ۲۰بهمن ۱۳۸۷ روستای همت آباد مرکز بخش طاغنکوه به شهر ارتقا یافت و همچنین با توجه به درخواست عمومی مردم منطقه و تصویب شورای اسلامی شهرستان و شورای فرهنگ شهرستان و تصویب استانداری خراسان رضوی و تایید وزارت کشور در خرداد سال 1391 نام شهرستان تخت جلگه به شهرستان فیروزه با مرکزیت شهر فیروزه تغییر یافت.

 

اما با توجه به مطالب فوق درمورد وجه تسمیه به این نتیجه می رسیم که جلگه ماروس ( ماروسک)- که هنوز هم این نام به قسمت وسیعی از زمینهای اطراف رودخانه ماروس که هموار و حاصلخیز و در دهستان بینالود است اطلاق می شود- در بالا دست دهستان تحت جلگه قرار داشته است و زمانی که این دهستان( بلوک) در سال 1285 ایجاد شده است، چون در پایین دست جلگه معروف ماروس قرار داشته، نام آنرا دهستان تحت جلگه ماروس گذاشته اند، یعنی منطقه ای که در پایین(تحت) و زیر دست اراضی جلگه ماروس می باشد که به مرور زمان و با تغییر در تقسیمات سیاسی، از آنجا که این جلگه در بخش سرولایت قرار گرفت و تحت جلگه هم به بخش تبدیل شد، کلمه ماروس حذف شده و فقط تحت جلگه باقی مانده و با این نام معروف شده و این نام جنبه تاریخی و طولانی نداشته و نمی توان درکتب تاریخی از این نام سراغی گرفت.

 

در ضمن در لهجه نیشابوری و سایر لهجه های خراسانی، جلگه به جای هموار و وسیع که دارای اراضی حاصلخیز است گفته می شود ولی در جغرافیا به چنین جایی دشت گفته می شود و جلگه ماروس در واقع بخشی از دشت نیشابور است.

نقشه تقسیمات کشوری شهرستان فیروزه

تهیه کننده : محمد تاجیک دبیر جغرافیای شهرستان فیروزه